Play to Earn là một đề tài cực nóng trong thời gian gần đây, khởi nguồn từ sự bùng nổ của dự án game tới từ Việt Nam, Axie Infinity.
Axie không chỉ thu hút một lượng người chơi khổng lồ từ khắp nơi trên thế giới mà còn cho mọi người (cả crypto lẫn non-crypto) thấy được tiềm năng lợi nhuận cực lớn mà thị trường này mang lại. Với doanh thu vượt xa tất cả các protocol hàng đầu hiện nay, chắc chắn đây sẽ là miếng bánh hấp dẫn với cho cả người dùng và phía dự án.
Bài viết sau nhằm chia sẻ về Play to Earn, tiềm năng phát triển của thị trường này và điều gì sẽ đến tiếp theo với Play to Earn cũng như cơ hội đầu tư.
Play to Earn là gì?
Play to Earn là hình thức giúp người chơi nhận được một lợi ích, phần thưởng nào đó khi tham gia chơi game. Nói nôm na là chơi game để kiếm tiền.
Play to Earn đã có từ lâu, ví dụ như những game Võ Lâm Truyền Kỳ, Đột Kích,… khi anh em cày được nick khủng và có item xịn, anh em có thể bán nick đó và kiếm tiền, nhiều game cũng cho phép người chơi mua bán vật phẩm với nhau. Hoặc khi trình độ cao, người chơi có thể tham gia các giải đấu khác nhau.
Play to Earn đã có từ lâu nhưng tại sao bây giờ lại bùng nổ?
Play to Earn bùng nổ đi cùng với những ưu điểm mà Crypto mang lại, trong đó bao gồm:
- Dùng công nghệ NFT làm đòn bẩy cho nhóm game Play to Earn.
- Quyền sở hữu thực sự (true ownership).
Dùng NFT làm đòn bẩy
NFT (Non-Fungible Token) là loại token có tính độc nhất và không thể bị thay thế bởi những token khác. Các NFT sẽ đại diện cho những vật phẩm hay tài sản có giá trị sưu tầm khác nhau, chính vì thế NFT token được ứng dụng rất nhiều bởi các nghệ sĩ, họa sĩ hay nhà phát triển game để token hóa các sản phẩm của mình.
Chắc hẳn anh em ở lâu trong thị trường thì đều sẽ biết tiềm năng của NFT hiện rất lớn. Trước đây hầu hết NFT đều ở dạng các tác phẩm nghệ thuật như tranh, ảnh,… thứ mang lại giá trị cho chúng nằm ở (1) câu chuyện đằng sau (2) tính sưu tầm, giá trị mua bán. Gaming tạo ra một giá trị khác cho NFT đó là (3) tính ứng dụng. Điều này giúp tăng đáng kể độ tiếp cận cho NFT, từ đó mở rộng thị trường tiềm năng và tiến tới mainstream.
Quyền sở hữu thực sự (true ownership)
Hồi xưa mình có chơi một tựa game, sở hữu một trang phục siêu hiếm và có thể bán với giá trị cao. Nhưng trong một sự kiện, phía nhà phát hành đã mở bán trang phục đó không giới hạn trong vòng 24h và sau đó trang phục của mình gần như không còn giá trị nữa.
Đây chỉ là một ví dụ nhỏ về tình trạng game hiện nay, các vật phẩm trong game chỉ có thể được giao dịch trong game đó. Mọi quyền lực đều thuộc về nhà phát hành, họ có thể kiểm soát nguồn cung, công dụng và giá trị của vật phẩm chứ không phải là người chơi. Và nếu như nhà phát hành đó phá sản và đóng game, mọi giá trị và công sức của người chơi sẽ trở nên vô ích (một ví dụ khác là case của FiFa online 3 nâng cấp lên FiFa online 4, những người chơi nạp vào FiFa online 3 coi như mất hết số tiền mình nạp).
Ngược lại, với việc tận dụng NFT và các đặc tính của chúng, các game NFT giúp giải quyết bài toán ở trên và cho người chơi:
- Sở hữu thực sự: Người dùng sở hữu vật phẩm dưới dạng NFT (token) và được chứng nhận bởi Blockchain, do đó không nhà phát hành nào có thể lấy đi vật phẩm kể cả sever có sập. Vật phẩm là token giúp người dùng có thể giao dịch với bất kỳ ai trên thế giới mà không bị giới hạn trong game như trước.
- Tính bảo lưu giá trị: NFT là độc nhất vô nhị, số lượng NFT được phát hành và các đặc tính của chúng là cố định và không thể thay đổi. Do đó sẽ không có chuyện vật phẩm hiếm trở nên “bớt hiếm” đi. Ngoài ra, với việc ngày càng nhiều hệ sinh thái game và các Dapps khác nhau hỗ trợ NFT. Tính ứng dụng của chúng đang ngày càng tăng chứ không chỉ giới hạn ở một game duy nhất.
Tất cả những lợi thế trên giúp model Play to Earn thực sự tỏa sáng, người dùng có thể tự tin coi việc chơi game là một công việc thực sự giúp tạo ra thu nhập cho bản thân.
Tiềm năng khổng lồ
Axie Infinity | Người mở đường cho play-to-earn
Trong video “play-to-earn” khảo sát người dân ở philippines, Axie Infinity đã thực sự tạo một làn sóng ở quốc gia này. Thu nhập thấp và ảnh hưởng từ Covid-19 buộc họ phải tìm kiếm một nguồn thu nhập khác và Axie như một chiếc phao cứu sinh cho người dân philippines. Trong video, ta thấy một lượng lớn người chơi từ người già, trẻ nhỏ ở mọi tầng lớp coi Axie như một công việc hàng ngày và tỷ lệ này đang ngày càng gia tăng.
Với doanh thu vượt xa tất cả những dApps khác trong nhiều tuần, Axie là minh chứng cho tiềm năng của Play to Earn, và đã mở ra một con đường để các dự án Play to Earn khác học hỏi và hoàn thiện sản phẩm của mình.
Thị trường tiềm năng
Để có cái nhìn tương quan về việc gaming on-chain có thể phát triển được đến đâu, ta cùng nhìn tổng quan về giá trị của thị trường gaming hiện tại.
Theo Newzoo, một trong những trang thu thập data về mảng gaming hàng đầu thế giới, thị trường gaming đang có sự phát triển đều đặn hàng năm. Nếu xét theo tốc độ phát triển trung bình hiện tại, thị trường này có thể đạt 200 tỷ đô với 3 tỷ người chơi vào năm 2023. Cũng theo Newzoo, doanh thu của trò chơi (số tiền mà người chơi sẵn sàng chi trong game) có thể chiếm tới 77% doanh thu của game đó.
Cộng tổng giá trị vốn hóa của top 10 dự án game on-chain hàng đầu hiện tại (chiếm gần như toàn bộ thị phần của mảng on-chain gaming), ta thấy rằng thị trường cho mảng on-chain gaming còn khá nhỏ và nhiều tiềm năng phát triển.
Tuy nhiên, số liệu của Newzoo ở trên mới chỉ bao quát thị trường gaming truyền thống, với Play to Earn, thị trường Gaming còn có thể phát triển hơn rất nhiều. Gaming lúc đó sẽ hơn cả là một trò chơi, nó có thể là công việc thực sự và sẽ ngày càng được nhiều người công nhận, như điều Axie Infinity đã làm với người dân ở Philippines nói riêng và cả thế giới nói chung.
Những chướng ngại cần vượt qua
Điều kiện để chơi game
Tuy mình kỳ vọng khá cao về gaming on-chain nhưng hiện tại vẫn còn có rất nhiều rào cản ở góc độ người chơi. Lần đầu tiên thử tải Axie, để đủ điều kiện chơi (có 3 pet) đã mất của mình khoảng hơn $700, mà với $700 này mình chỉ nhận được những con pet yếu nhất. Thử chơi Crypto Blades cũng mất của mình khoảng $300/account, số tiền này là tương đối nếu không phải nói là quá cao với người chơi phổ thông.
Để tiến tới mainstream và tiếp cận được nhiều người chơi hơn, các game play-to-earn nên học hỏi từ các model game truyền thống, khi bất kỳ ai cũng có thể tham gia và hầu như hoàn toàn miễn phí hoặc chỉ phải tốn một chi phí thấp, việc kiếm tiền có thể tích hợp linh hoạt trong game. Tiền tệ trong game không nên biến động quá cao như các game hiện tại (tương tự Aavegotchi với model bonding curve (mô hình đường cong) giúp giá GHST ổn định và khó có thể pump mạnh như Axie hay My Neighbor Alice,…)
Hạ tầng để chơi game
Axie sử dụng layer 2 Ronin là minh chứng rõ ràng cho việc phát triển game trên Ethrereum không phải là một ý tưởng hay. Để xử lý một lượng lớn giao dịch, và đáp ứng trải nghiệm game mượt mà và chi phí thấp, blockchain Ethereum hiện tại là hoàn toàn không đủ. Không một người chơi nào muốn tiêu tốn hàng chục đô và đợi vài phút cho một giao dịch để chơi game.
GamePlay
Với kinh nghiệm hơn chục năm chơi game, mình nhận thấy rằng vẫn còn một cách biệt khá lớn giữa on-chain game và các game truyền thống. Chỉ có một vài tựa game là có hình ảnh nổi bật và gameplay hấp dẫn người chơi. Hiện tại, có một số tựa game hứa hẹn với hình ảnh bắt mắt như Star Atlas trên Solana, hay The Ember Sword thì vẫn đang ở trong giai đoạn phát triển và chưa công bố ngày ra mắt.
With only 8 days left we're at $79M pledged into the @PlayEmberSword Community Land Sale – with more than 14000 applications!
The demand has been astounding, and your applications heartwarming.
We can't wait to show you a lot more of Ember Sword.
Enjoy this little unseen clip: pic.twitter.com/q58sTV9ZhT
— Mark Laursen (@MarkLaursen) July 23, 2021
Tóm lại, gameplay sẽ là một thứ cần cải thiện nếu muốn thực sự thu hút người chơi, chứ không chỉ dừng lại ở việc đầu cơ thông thường.
Tương lai của Play to Earn
Liệu Play to Earn chỉ là một trend nhất thời?
Cá nhân mình nghĩ với một thị trường tiềm năng, tạo ra use case thực sự cho NFT và quan trọng nhất là giúp người tham gia tạo ra được thu nhập. Play to Earn sẽ không phải là một trend nhất thời như trend food coins hay animal coins.
Lưu ý: Trend kéo dài không có nghĩa là giá token game sẽ tiếp tục tăng mãi từ đây, Axie Infinity đã được phát triển từ năm 2018. Để một tựa game AA và hơn nữa là AAA có thể ra mắt thị trường, thông thường phải mất nhiều năm cũng như rất nhiều chi phí, và để tạo ra được doanh thu thực sự còn là bài toán khó hơn nữa.
Tiếp theo mình sẽ tổng hợp một vài xu hướng tương lai cho trend Play to Earn.
Sự tiến hóa của mảng gaming
Mảng NFT gaming thực ra đã có từ lâu với sự ra mắt của CryptoKitties trong năm 2017, lúc đó người chơi chỉ có thể mua hoặc ấp trứng để nở ra những con mèo NFT. Sau đó là sự xuất hiện của thế hệ game thứ hai mà chúng ta đang chơi, tiêu biểu là The God Unchained và Axie Infinity, lúc này người chơi có thể cầm NFT của mình đi chiến đấu với người chơi khác, giúp tăng mạnh tính tương tác của game.
Ở thế hệ game tiếp theo, các game sẽ giải quyết được những hạn chế của game hiện tại giúp mang tới trải nghiệm và chất lượng game tốt hơn cho người chơi. Người chơi sẽ có thể trải nghiệm gameplay tốt hơn, không cần đáp ứng yêu cầu quá cao để tham gia, trải nghiệm trong game cũng nhanh và mượt mà.
Storage – Lưu Trữ
Có thể anh em thấy hơi lạc đề, nhưng khả năng cao Storage sẽ là một mảng mà bất kỳ một game on-chain nào cũng sẽ cần chú ý trong tương lai.
Việc lưu trữ dữ liệu trên các blockchain như Ethereum là cực kỳ tốn kém. Theo Seba Bank, để lưu trữ 1GB dữ liệu trên Ethereum với phí gas 100 gwei sẽ tiêu tốn hơn 60,000 ETH phí giao dịch. Do đó thay vì được lưu trữ on-chain, NFTs sẽ chỉ chứa đường link dẫn đến dữ liệu được lưu trữ tại một máy chủ (server) nào đó.
Vì vậy, tồn tại khả năng máy chủ sẽ sập, NFTs giờ chỉ còn chứa một link hỏng và người dùng sẽ không xem được (tương tự như anh em dùng một link để tải game hay phim và sau một thời gian link đó hỏng vậy). Nếu như việc này xảy ra, tác giả sẽ cần phát hành một NFT mới để thay thế NFT cũ và không chắc rằng NFT đó có giữ được giá trị như ban đầu hay không.
Fun fact: Hầu hết các game hiện tại chỉ lưu trữ một phần data on-chain, còn phần lớn được lưu trữ ở sever.
Do đó, mình nghĩ rằng nếu mảng gaming và Play to Earn còn tiếp tục phát triển, thì mảng Storage sẽ là cái xẻng đào vàng từ trend này. Những game và dự án nào ứng dụng các dự án lưu trữ phi tập trung như Filecoin, Arweave, IPFS,… sớm nhất cũng sẽ tăng đáng kể khả năng thành công so với các đối thủ khác.
Tính ngẫu nhiên
Thực ra không cần phải đợi trong tương lai xa, hiện tại đây là một tiêu chí để anh em đánh giá xem một game có đang build thực sự hay không.
Có thể anh em không để ý nhưng tính ngẫu nhiên là một điều tối quan trọng trong hầu hết các game hiện nay. Việc “mở hòm” và nhận được những phần quà ngẫu nhiên là một thứ giúp tăng mạnh sức hút cho game. Liên minh huyền thoại có mở rương báu vật, FiFa có mở thẻ cầu thủ,… Các game thẻ bài, cá cược, xổ số,… nếu không có tính ngẫu nhiên thì game đó sẽ không đảm bảo được tính công bằng cho người chơi, và chúng ta không nên tham gia những tựa game mà đã thua ngay từ khi bắt đầu như thế.
Cách tiêu biểu để một on-chain game có thể tích hợp tính ngẫu nhiên là sử dụng VRF (verifiable random function) của Chainlink. Các tựa game như Axie, Aavegotchi,… đều đã tích hợp VRF cho riêng mình.
Nói về nguyên lý thì khá dài dòng, nhưng anh em chỉ cần nhớ VRF giúp game thực sự có tính ngẫu nhiên. Khi anh em tìm hiểu về một dự án game nào đó, một trong những ưu tiên hàng đầu là tìm kiếm xem dự án có đảm bảo điều này hay không. Nếu xác định sử dụng VRF của Chainlink thì tốt, còn không thì cần phải tìm hiểu kỹ càng hơn trước khi đầu tư.
Interoperable NFT
Interoperable NFT có nghĩa là các NFTs có thể sử dụng trên nhiều platform khác nhau.
Ta lấy ví dụ về meebits, dự án nói rằng các NFT của mình có thể được thể hiện ở nhiều metaverse khác nhau. Nhân vật meebits có thể phiêu lưu trong Sandbox, Webaverse và các vũ trụ khác. Video bên dưới sẽ cho anh em một góc nhìn về Interoperable NFT.
I wrote a guide on how to convert #meebits to VRM, making them usable in @Webaverse and beyond 🌠
📃https://t.co/x8Lb1ryMbC pic.twitter.com/hwErYXCMYm
— jin (@dankvr) May 13, 2021
Như đã đề cập ở phần đầu, việc ứng dụng NFTs trong nhiều platform khác nhau sẽ ngày càng làm tăng giá trị của NFT. Interoperable NFT sẽ giúp gaming trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết và từ đó làm tăng sức hút cho việc play-to-earn.
Tuy nhiên, hiện tại Interoperable NFT vẫn chỉ ở giai đoạn sơ khởi, mọi thứ hầu hết vẫn chỉ là ý tưởng chứ chưa có kết quả cụ thể. Mình sẽ có bài viết chi tiết về Interoperable NFT cho anh em khi thời điểm hợp lý, những dự án đang triển khai ý tưởng này cũng nên được ta đưa vào watchlist.
Under the radar
Tuy không có nhiều thời gian tìm hiểu quá nhiều tựa game, nhưng bản thân mình cũng thấy một vài tựa game có model khá hoàn thiện và bên dưới là danh sách một vài game
Star Atlas
Star Atlas là game trực tuyến với bối cảnh thiên hà, trong đó anh em sẽ đặt mình vào một trong ba phe và tranh giành tài nguyên, chiếm lĩnh lãnh thổ cũng như thống trị cả game.
Điều đặc biệt là tựa game có hai loại tiền tệ, tuy chưa rõ sẽ được áp dụng vào trò chơi như thế nào, nhưng bản thân dự án cũng đã nhận ra rõ hạn chế của việc để token là tiền tệ trong game. Và với những hình ảnh lung linh từ teaser, mình rất kỳ vọng vào tựa game này.
Aavegotchi
Aavegotchi là dự án NFT nền tảng trên blockchain Ethereum kết hợp với cơ chế lending của Aave. Điều khiến mình ấn tượng là dự án đã nhận ra vấn đề này từ rất lâu và áp dụng cơ chế bonding curve vào việc phát hành token.
Giá token càng tăng, càng nhiều token được issue, từ đó làm tăng nguồn cung và giúp bình ổn giá.
Closing thought
Dưới đây là một vài ý kiến của mình về Play to Earn:
- Play to Earn là một trend dài hạn và có tiềm năng phát triển lớn.
- Hiện tại đang quá hype khi số lượng game có sản phẩm thì ít, số lượng game tạo ra doanh thu thật sự còn ít hơn, mà số lượng người Fomo và ape-in tất tần tật các dự án liên quan đến game thì ngày càng nhiều.
- Play to Earn còn nhiều chỗ cần cải thiện, nhưng cũng tạo ra nhiều cơ hội cho những ai biết nắm bắt.
